Frank Vande Veire

In juli 1943 noteert de propagandachef van de nationaal-socialistische partij Joseph Goebbels in zijn dagboek over de film Opfergang van Veit Harlan: “Buitengewoon goed uitgevoerd qua kleur. Jammer genoeg is het verhaal, zoals dat van Immensee, een beetje te zwaar aangezet. (...) Hij begeeft zich op een pad dat niet veel succes lijkt te beloven. Hij moet terug naar de realiteit gebracht worden.” Als er ooit iemand alle zin voor realiteit kwijt was, is het wel Goebbels, om nog maar te zwijgen over zijn vriend Hitler, maar hier had Goebbels een punt. Opfergang heeft inderdaad iets delirants en daar dragen de schwärmerische koren zeker toe bij.

Godard doesn’t even consider turning Bardot into a character shattering the stereotypical image the mass media make of her. He presents Bardot as ‘Bardot’. He cites the phenomenon Bardot, uses it as a kind of ready-made, without irony. And because the mass media associate the name Bardot with ‘nudity,’ he promptly presents her naked. It is as if Godard is saying to the audience: “You came to watch a film with Bardot? Here she is in her entirety, totalement, naked like Urbino’s Venus.”

Godard denkt er niet aan om van Bardot een personage te maken dat het stereotype beeld dat de massamedia van haar ophangen, doorbreekt. Hij voert Bardot als ‘Bardot’ op. Hij citeert het fenomeen Bardot, gebruikt het als een soort readymade, zonder enige ironie. En aangezien in de massamedia de naam Bardot geassocieerd is met ‘bloot’, voert hij haar ook meteen bloot op. Het is alsof Godard tegen het publiek zegt: “Je komt naar een film met Bardot kijken? Hier heb je haar meteen helemaal, totalement, naakt als de Venus van Urbino.”

Madeleine is niets en is nooit iets anders geweest dan wat verschijnt. Dat is wat Scottie ervaart wanneer haar hyperreële simulacrum op hem toe stapt. Dat is ook wat hem door zijn verrukking heen verontrust: niet dat het beeld plotseling al te werkelijk wordt, maar dat het zichzelf als enige werkelijkheid openbaart, dat het niets verbergt.

For poverty, as Renzo Martens concedes to the Congolese en passant, is not merely a curse but “a gift given for the better understanding of life;” so it is worthwhile to give this gift to the World. Subsequently, the blacks are no longer simply beggars, but proud bearers of a gift that renders an “emotional service” to those privileged enough to belong to the World. And this is what, in simple terms, RM shares with the Africans in awe of his panel of neon letters “ENJOY please POVERTY”: “the experience of your suffering makes me a better person. You’re really doing me a favour, merci beaucoup.” 

Want armoede, laat Renzo Martens zich haast terloops tegenover de zwarten ontvallen, is niet enkel een vloek, maar “een gift die gegeven wordt tot groter begrip van het leven”, en dus is het de moeite waard om deze gift aan de Wereld door te geven. Zo zijn de zwarten niet langer slechts bedelaars, maar kunnen ze ook de trotse schenkers worden van een goed dat diegenen die het privilege hebben om tot de Wereld te behoren, een ‘emotionele dienst’ bewijst. RM zegt het onomwonden tegen de zwarten die onder de indruk zijn van zijn paneel met neonletters “ENJOY please POVERTY”: “De ervaring van uw lijden maakt me tot een beter persoon. U bewijst me echt een dienst, merci beaucoup”. 

De fotograaf slaagt er niet in het bestaan van het lijk tot de goegemeente te laten doordringen omdat het in zekere zin ‘niets’ is. Het is slechts zijn eigen grijpgrage blik: iets dat hij dus nooit kan zien, iets dat zich aan het veld van het zichtbare onttrekt. Zijn eigen blik is een blinde vlek in zijn gezichtsveld die strikt genomen de vorm van eender welk object kan aannemen.

De film Dogville is grote kunst omdat hij niet zomaar mensen laat zien en hun verhaal vertelt, maar tevens reflecteert over het kijk- en verhaalapparaat dat film zelf is. Dat apparaat is vaak dat van de moraliserende buitenstaander, de buitenstaander die oordeelt vanuit een maagdelijke verontwaardiging: ‘hoe kunnen mensen in godsnaam zo zijn?’ Welnu: het apocalyptische einde reveleert de (potentiële) wreedheid van die positie. Net zoals er iets pervers blijkt te zijn aan de oneindige vergevensgezindheid van Grace sluimert er iets pervers in de toeschouwer die, in naam van Graces goedheid, neerkijkt op de Dogvillers.