Prisma #16

Dunkirk (Christopher Nolan, 2017)

Aan het eind van zijn Dunkirk onderneemt de Engelse cineast Christopher Nolan iets gedurfds. Na twee uur op de rand van onze stoel balanceren – bombardementen en aeronautische acrobatie volgen elkaar razendsnel op – zien we de gevechtspiloot Farrier over het strand zoeven. De scène is de stilte na de storm, als een repos du guerrier, de verdiende detente na de inspanning. Maar de luchtvlucht is verre van de kern van de scène. Die ligt beneden, op het strand, op de reeks huizen die de kust siert. Daar vangen we een glimp op van enkele veluxramen, die zonder twijfel van na 1940 dateren en die Nolan bewust heeft laten staan, als een ostentatieve overtreding op de historische etiquette. Als anachronisme is het vooral het resultaat van Nolans uitgesproken afkeer voor CGI. Zijn film is een totaalervaring, een zodanig complete onderdompeling dat toeschouwers geen ademruimte gegund wordt om hun immersie in vraag te stellen. Nolan zelf is niet geïnteresseerd in de accuraatheid van een historische beschrijving, maar eerder in de accuraatheid van een psychologische ervaring – een bekruiping van de werkelijkheid, die elke millimeter van ons mentale landschap in kaart wil brengen. Maar toch wringt daar het schoentje. Terwijl we Farrier over het strand zien vliegen, stelt de kijker zijn eigen deelname aan de film in vraag. Moeten wij zijn hoogtevrees delen? Zijn doodsangst? Zijn heimwee? Moeten wij daar, tenslotte, bij zijn? Wat biedt Nolan ons behalve een afgietsel van de werkelijkheid, een rit op de achtbaan Dunkirk 1940 – de illusie der aanwezigheid, oorlog degraderend tot een consumeerbaar lustspel? “Een zinnelijke manier van schrijven, waarbij ik alles ruik, proef, en voel”, stelde Brecht ooit, “kan niet automatisch gelijkgesteld worden aan een realistische stijl. Er zijn kunstwerken die zinnelijk geschreven zijn en die niet realistisch zijn, en er zijn realistische kunstwerken, die niet zinnelijk zijn geschreven.” Het veluxraam is uiteindelijk de enige vezel kunst in twee uur spektakel – het laatste stuk realisme te midden van de allesverslindende zinnelijkheid. 

Deze Prisma verscheen als ‘Prisma #11’ in Filmmagie #681, januari 2018.

PRISMA
14.02.2018
NL
The Prisma section is a series of short reflections on cinema. A Prisma always has the same length – exactly 2000 characters – and is accompanied by one image. It is a short-distance exercise, a miniature text in which one detail or element is refracted into the spectrum of a larger idea or observation.
La rubrique Prisma est une série de courtes réflexions sur le cinéma. Tous les Prisma ont la même longueur – exactement 2000 caractères – et sont accompagnés d'une seule image. Exercices à courte distance, les Prisma consistent en un texte miniature dans lequel un détail ou élément se détache du spectre d'une penséée ou observation plus large.
De Prisma-rubriek is een reeks korte reflecties over cinema. Een Prisma heeft altijd dezelfde lengte – precies 2000 tekens – en wordt begeleid door één beeld. Een Prisma is een oefening op de korte afstand, een miniatuurtekst waarin één detail of element in het spectrum van een grotere gedachte of observatie breekt.