https://www.sabzian.be/text/passage-rastko-novakovi%C4%87

Passage: Rastko Novaković

Monovorm

VERTAALD DOOR TRANSLATED BY TRADUIT PAR Sis Matthé

The Journey (Peter Watkins, 1987)

“De samenleving als geheel weigert nog steeds de rol van de vorm en het proces te erkennen bij de aflevering en de ontvangst van audiovisuele massaproducten (MAVM). Hiermee bedoel ik dat de taalvormen die de boodschap van een film of tv-programma structureren en het hele (al dan niet hiërarchische) afleverproces naar het publiek toe volledig over het hoofd worden gezien, en al helemaal niet worden besproken. Dit gebrek aan kritisch publiek debat betekent dat meer dan 95% van alle MAVM-boodschappen die bij het publiek worden afgeleverd op dit moment gestructureerd zijn door de Monovorm.

De Monovorm is de enige taalvorm die wordt gebruikt voor het monteren en structureren van bioscoopfilms, tv-programma’s – nieuwsuitzendingen, detectiveseries, soaps, komedies, “reality shows”, enz. – en de meeste documentaires, die bijna allemaal gecodeerd zijn in een gestandaardiseerde en rigide vorm die zijn oorsprong vond in de Hollywood-cinema. Het resultaat is een taalvorm waarin ruimtelijke fragmentatie, repetitieve tijdsritmes, constant bewegende camera’s, een snelle staccato montage, een dicht bombardement van geluid en het ontbreken van stilte of reflectieve ruimte een dominante en agressieve rol spelen.”1

 

Ik kwam het Monovorm-concept voor het eerst tegen in 2003, in een online statement. Rond dezelfde tijd zag ik Peter Watkins’ wereldvredefilm The Journey (1987).2 exponentieel versterkt door socialemediaplatforms om de publieke sfeer te domineren en de bevolking gevaarlijk weinig ruimte laat om Poetins invasie te begrijpen en te bespreken. Wanneer er te veel ruimte voor interpretatie is, wordt een algemeen verbod op informatie, personen of volkeren en letters van het alfabet opgelegd. Sinds ik oorlogspropaganda analyseer (in ex-Joegoslavië, Groot-Brittannië, Litouwen) en activistische media en films maak die zich bezighouden met de geschiedenis, heb ik nog nooit een tijd meegemaakt waarin de beperkingen van de Monovorm, met zijn conventionele spanningsboog en op een dienblad aangeboden verlossing, zo onwrikbaar en onvoorwaardelijk werden opgelegd.

Persoonlijk had ik bij het bekijken en vertonen3 van The Journey het gevoel dat de film erin slaagt om de door de Monovorm opgelegde beperkingen te vernietigen. De duur (873 minuten) en de oproep tot engagement doorbreken onze dagelijkse verhouding tot het kapitalisme: urenlang kijken en discussiëren, terugkeren naar de ruimte en relaties opbouwen. Dit weerspiegelt de productie van de film, die een spoor is van hoe verschillende gemeenschappen en individuen zich in de jaren tachtig inzetten voor de vrede – hun ervaringen stromen de wereld door,4 de film in en daarna terug de wereld in. The Journey is een instrument om onze relatie tot de massamedia te analyseren: in lange, ononderboken takes zitten we met families en gemeenschappen het wereldwijde tv-nieuws te analyseren. Het is een ruimte voor bespiegelingen en empathie, een ruimte om te leren. Aan het eind hebben we zoveel tijd doorgebracht met de mensen in de film dat we ze niet meer kunnen wegzetten als irrelevant, vreemd of anders – zelfs als spookbeelden zijn ze mensen geworden in onze wereld, de enige wereld die we hebben.

  • 1Peter Watkins, Media Crisis, 2003/7.
  • 2http://pwatkins.mnsi.net/journey.htm[/fn] Voor mij blijft deze film het duidelijkste voorbeeld van zijn kritiek op de Monovorm. Zijn vraagtekens bij de Monovorm en zijn voorstellen voor een hervorming van de massamediaDeze voorstellen worden, vaak expliciet, belichaamd in zijn films, maar ook in schriftelijke verklaringen, zoals bijvoorbeeld: https://web.archive.org/web/20091013152925/http://pwatkins.mnsi.net/pub…] zijn sindsdien een vast oriëntatiepunt.

    Bij het regisseren van films in de “industrie” zag ik hoe meedogenloos de Monovorm wordt gehandhaafd door poortwachters die elke afwijking van de standaard shotlengte (3 tot 8 seconden) beschouwen als een directe bedreiging voor hun professionaliteit en waarden. Bespiegelingen, spiritualiteit, tegenstellingen en een juiste positionering van feiten en informatie in een wereldcontext (naast waarden en aannames) worden allemaal ondermijnd door de overwaardering van fragmentatie en snelheid ten dienste van een onmiddellijk verteerbaar beeld.

    Maar het zou een vergissing zijn om de Monovorm te zien als een manier van monteren. Het is eerst en vooral een sociale verhouding die het dictaat van het consumentisme oplegt en versterkt, het dictaat van passiviteit en wij-zij-denken dat zo bruikbaar is bij nationalistische mobilisatie, oorlog, verkiezingsstrijd en winstbejag. De kern ervan, de scheiding tussen producenten en consumenten van de massamedia, verhindert echte democratische communicatie.

    Net als Watkins ben ik ervan overtuigd geraakt dat ons historisch besef verloren gaat in de intense fragmentatie en de brutale opdelingen van de Monovorm, die er ook voor zorgen dat we ons gevoel van eigenwaarde verliezen (individueel, nationaal en als mensensoort). Watkins’ visie benadrukt de persoonlijke verantwoordelijkheid bij onze verhouding tot de geschiedenis en verschuilt zich niet achter institutionele “objectiviteit”. We zien vandaag de dag dat de democratische belofte van persoonlijke, sociale media in de oorlog in Oekraïne ontmaskerd wordt – de oorlog werkt nog steeds met dezelfde propagandamodellen,Het zijn dezelfde propagandamodellen die Watkins’ werk gemarginaliseerd hebben door bijvoorbeeld The War Game (1966) te verbieden omdat de film de waarheid durfde te spreken over de onmogelijkheid om een kernoorlog te overleven.

  • 3In juni 2022 organiseerde ik een zes dagen durende vertoning en bespreking van The Journey in het CCA in Glasgow. Vertoningen in Vilnius en Belgrado staan ook op de agenda.
  • 4Sommigen van hen zetten zich 40 jaar na datum nog steeds in voor vrede en voerden vorige maand actie bij de nucleaire basis van Faslane.

Beeld: The Journey (Peter Watkins, 1987)

 

In haar rubriek Passage vraagt Sabzian filmcritici, auteurs, filmmakers en toeschouwers naar een tekst of een fragment dat ooit een blijvende indruk op hen achterliet.

PASSAGE
22.02.2023
NL FR EN
In Passage, Sabzian invites film critics, authors, filmmakers and spectators to send a text or fragment on cinema that left a lasting impression.
Pour Passage, Sabzian demande à des critiques de cinéma, auteurs, cinéastes et spectateurs un texte ou un fragment qui les a marqués.
In Passage vraagt Sabzian filmcritici, auteurs, filmmakers en toeschouwers naar een tekst of een fragment dat ooit een blijvende indruk op hen achterliet.
The Prisma section is a series of short reflections on cinema. A Prisma always has the same length – exactly 2000 characters – and is accompanied by one image. It is a short-distance exercise, a miniature text in which one detail or element is refracted into the spectrum of a larger idea or observation.
La rubrique Prisma est une série de courtes réflexions sur le cinéma. Tous les Prisma ont la même longueur – exactement 2000 caractères – et sont accompagnés d'une seule image. Exercices à courte distance, les Prisma consistent en un texte miniature dans lequel un détail ou élément se détache du spectre d'une penséée ou observation plus large.
De Prisma-rubriek is een reeks korte reflecties over cinema. Een Prisma heeft altijd dezelfde lengte – precies 2000 tekens – en wordt begeleid door één beeld. Een Prisma is een oefening op de korte afstand, een miniatuurtekst waarin één detail of element in het spectrum van een grotere gedachte of observatie breekt.
Jacques Tati once said, “I want the film to start the moment you leave the cinema.” A film fixes itself in your movements and your way of looking at things. After a Chaplin film, you catch yourself doing clumsy jumps, after a Rohmer it’s always summer, and the ghost of Akerman undeniably haunts the kitchen. In this feature, a Sabzian editor takes a film outside and discovers cross-connections between cinema and life.
Jacques Tati once said, “I want the film to start the moment you leave the cinema.” A film fixes itself in your movements and your way of looking at things. After a Chaplin film, you catch yourself doing clumsy jumps, after a Rohmer it’s always summer, and the ghost of Akerman undeniably haunts the kitchen. In this feature, a Sabzian editor takes a film outside and discovers cross-connections between cinema and life.
Jacques Tati zei ooit: “Ik wil dat de film begint op het moment dat je de cinemazaal verlaat.” Een film zet zich vast in je bewegingen en je manier van kijken. Na een film van Chaplin betrap je jezelf op klungelige sprongen, na een Rohmer is het altijd zomer en de geest van Chantal Akerman waart onomstotelijk rond in de keuken. In deze rubriek neemt een Sabzian-redactielid een film mee naar buiten en ontwaart kruisverbindingen tussen cinema en leven.

Related