A Strange Love Affair

Fragmenten uit een interview met Eric de Kuyper en Paul Verstraten

A Strange Love Affair (1985), de meest narratieve film van Eric de Kuyper, is een liefdesverhaal tussen een student en zijn veertigjarige professor in filmstudies (zoals De Kuyper destijds zelf was), gespecialiseerd in Hollywooddrama’s. Onderstaand interview met de Eric de Kuyper en coregisseur Paul Verstraten over de film verscheen in 1985 in Andere Sinema.

A Strange Love Affair is geen gemakkelijke film. Wat me bij een eerste visie stoorde was de erg onderkoelde weergave van wat als “passief” zou kunnen omschreven worden. Maar Verstraten en De Kuyper hebben bewust een keuze gemaakt; terwijl de term “passie” het idee van wanorde of chaos oproept, heerst in A Strange Love Affair de strengheid, het evenwicht, het geconstrueerde. Dat voel je, en als je dat als toeschouwer onaanvaardbaar vindt, dan zakt de hele film in mekaar als een kaartenhuis.

Eric De Kuyper: “Uit de relaties hebben we de momenten in mineur gekozen, Ruzie- en jaloeziescènes zijn er misschien ook, maar die zie je niet. We hebben opzettelijk de kleine momenten van een passie gekozen, de banale, triviale momenten. Dat heeft te maken met het opzet van de film, de suggestie; misschien zijn er drama’s, maar die spelen zich achter de deur af. De film gaat juist over die momenten dat ze in het station zitten en mekaar niets meer te vertellen hebben.”

De film ademt net als De Kuypers vorige werken Casta Diva en Naughty Boys nostalgie uit. Nostalgie naar het melodrama, naar een vervlogen filmmuziek, naar bepaalde beelden uit het verleden. Verstraten en De Kuyper moesten een verhaal, dat ze belangrijk genoeg vonden om te vertellen, of tenminste gedeeltelijk te vertellen, ineen laten vloeien met hun “filmische hartstochten”.

De Kuyper: “Verhaal en filmvorm zijn tegelijk ontstaan, we wilden dàt verhaal, met dàt soort beelden, of dàt soort sfeer rond dàt verhaal. Beide zijn moeilijk te scheiden. Maar het is wel zo dat we, toen we schreven, sterk naar de beelden toe geschreven hebben. We willen meer vertellen met de beelden dan met het verhaal; het verhaal moet gesuggereerd blijven, het mag niet al te nadrukkelijk geëxpliciteerd worden, het moet wat in de nevel blijven, terwijl de beelden eigenlijk iets meer vertellen, en de muziek moet iets meer vertellen dan de dialogen letterlijk vertellen...”

Bij nader toezien resulteert de gestrengheid waarmee verhaal en beeld onder controle gehouden worden in een stilistische harmonie, die van de film een geconcentreerd en uitgebalanceerd geheel maakt: een verhaal dat misschien wel enkele verrassende wendingen kent, maar nooit ontspoort en een haarscherpe, streng gekadreerde zwartwitfotografie, die “alles op z’n plaats zet”, heel precies.

Maar dat nader toezien mag je eigenlijk van de gemiddelde toeschouwer niet verlangen. De Kuypers vorige films lopen in Nederland in het Filmhuizencircuit, in België zijn ze nauwelijks te zien. In een Filmhuis kan de kijker zich een verwachtingspatroon aanmeten waarbinnen een film als A Strange Love Affair zijn plaats heeft. In de bioscoop, geprogrammeerd tussen Mad Max III en Flesh and Blood ligt dat wel even anders.

Paul Verstraten: “De film doet beroep op de verbeelding van de mensen. We denken niet dat de film altijd even gemakkelijk te volgen is, omdat je echt moet meewerken aan wat er gebeurt, je moet je afvragen wat er nu bezig is en wat er voordien tussen de personages gebeurd is. Sommigen vinden dat aangenaam, anderen niet. Het is nooit de bedoeling geweest een film te maken die kan bekeken worden en dan meteen in een laatje gestopt. Wel dat de mensen mijmeren over wat de liefde is, welk het verhaal is of zou kunnen zijn.”

De Kuyper: “De sfeer nodigt de toeschouwer uit tot een zekere rust, een zekere ontvankelijkheid.”

Het verhaal van A Strange Love Affair, dat we u hier niet zullen vertellen, is een verhaal vol leemten. Vandaar het appel aan de bereidheid tot medewerking vanwege de toeschouwer. De informatie die de kijker krijgt vertoont hiaten: wat is er vroeger tussen Michael en Jim voorgevallen? Wie is die vrouw, welke rol heef t ze precies gespeeld? Het zijn nevenfiguren, nevengebeurtenissen die in het eigenlijke hier-en-nu verhaal van secundair belang zijn. Uitweidingen zouden het ritme breken, de strengheid storen.

De Kuyper: “Als je teveel details geeft moet je dingen vertellen die niet interessant zijn voor het onderwerp.”

Zo wordt de “love affair” tot op zijn geraamte ontkleed. En zelfs dat geraamte is niet compleet: er zijn hiaten in het tijdsverloop: in wat één sequens lijkt te zijn zit plots een tijdssprong die enkel te merken is aan wat uiterlijkheden (vb.: Chris zit bij Michael thuis; plots zijn de personages anders gekleed. Misschien is er intussen veel gebeurd, misschien niets. Misschien zijn er twee weken voorbijgegaan, misschien twee uren.) Enerzijds prikkelt dit de nieuwsgierigheid van de kijker (ga ik het vlug te weten komen, of niet?), anderzijds sluit dit de kijker buiten. De filmkijker is gewoon, zeker in melodrama’s van nu als Terms of Endearment, als getuige op de eerste rij het wel en wee van de personages mee te maken. Vaak met meer informatie over wat er gebeurt dan die personages zelf. Hier blijft een hele wereld voor ons gesloten, een wereld waarin we voorzichtig, dan wel en dan weer niet toegelaten worden. Daarom is A Strange Love Affair een kijkfilm, geen meeleeffilm. Je kunt je niet identificeren met de personages: andermans verhaal wordt er verteld. “Er was eens...”

Als je een kijkfilm maken wil moet hij waard zijn. Het camerawerk van Henri Alekan is een in het oog springende verbetering in het filmoeuvre van De Kuyper en Verstraten.

De Kuyper: “We willen dat de toeschouwer zich beelden, of een sfeer herinnert uit de film. Ik ben ook criticus geweest, en je ziet zoveel films waar je je achteraf geen beeld meer van herinnert. Ik dacht dan, als ik films maak, dan moeten de mensen zich er toch nog enkele beelden van herinneren. Zodat er toch nog iets overblijft. Dàt moet cinema zijn: je moet beelden overhouden. En dat is de kracht van grote cineasten: dat ze je beelden inprenten zodat je twintig jaar later nog altijd kunt zeggen: ‘lk heb die film gezien.’”