Charles Dekeukeleire. Naar een vrijmaking van de Cinema

Op 26 februari 2024 presenteerden Bozar, Avila en Sabzian een uniek cinéconcert. Pianist Seppe Gebruers begeleidde Charles Dekeukeleires avantgardemeesterwerk Histoire de détective (1929) live op twee vleugelpiano’s.

Charles Dekeukeleire (1905-1971) was een pionier van de Belgische cinema. Hij maakte documentaires en experimentele films waarin hij de taal van de jonge filmkunst uitdaagde. Zijn derde film, Histoire de détective (1929), is beïnvloed door de Europese avantgardestromingen en inspireert zich op het welbekende detectivegenre. Opvlammende jaloezie van een gehuwd stel is het startpunt van het verhaal dat in de handen van Dekeukeleire verrassende wendingen krijgt. Aan de hand van tussentitels worden de verwachtingen van de toeschouwer bijgestuurd en ontstaan er absurde associaties. Door de herhaling van beelden worden parallelle tijdslijnen met elkaar versmolten.

Seppe Gebruers is een Belgische muzikant die zowel solo als in bands speelt, variërend van jazz tot hedendaagse klassieke muziek. De laatste zeven jaar onderzoekt hij de microtonaliteit die ontstaat door het gestandaardiseerde toonsysteem van de piano te manipuleren. Gebruers begeleidde Histoire de détective door op twee vleugelpiano’s tegelijk te spelen, waarvan er één een kwarttoon lager is gestemd. Het dogma van de harmonische samenklank wordt bevraagd, net zoals regisseur Dekeukeleire lineaire verhaalvormen verwerpt. De muziek gaat in dialoog met de speelse absurditeit en verrassende ritmes van de film.

Ter gelegenheid van dit bijzondere cine-concert bood Sabzian de tekst ‘Naar een vrijmaking van de Cinema’ aan, geschreven door Dekeukeleire in 1932. Deze tekst is een manifest waarin Dekeukeleire de opkomende filmindustrie bekritiseert. Ook zet hij zich af tegen de commerciële uitbuiting van de klankfilm, die in zijn ogen slechts een technisch snufje is, een gimmick die de puurheid van de filmtaal corrumpeert. Histoire de détective is een illustratie van deze filosofie; het is een film waarin directe klank ondenkbaar is. De film is juist een ode aan het vrije camera-oog, dat tijd en ruimte doorkruist om de werkelijkheid vast te leggen als pure vorm. In de film zien we beelden van Brussel, de natuur en geënsceneerde situaties die vibreren, kantelen en omklappen. De choreografie van de camera zelf is minstens zo belangrijk als wat er voor de lens gebeurt.

Nina de Vroome, 2024