https://www.sabzian.be/text/prisma-28

Prisma #28

Archiefbeeld van de Delhaize in Aalst na de aanslag door de Bende van Nijvel op 9 november 1985

Stijn Coninx’ Niet schieten (2018) opent met de pancarte “Gebaseerd op waargebeurde feiten”. In de eindgeneriek staat iets anders: “Elke gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen berust op louter toeval.” Deze tegenstelling is tekenend voor de twee polen waartussen de film ongemakkelijk schippert. Enerzijds brengt de film verslag uit van de bloedige overval op de Delhaize van Aalst door de Bende van Nijvel, een berucht stuk Belgische geschiedenis. Anderzijds is Niet schieten ontegensprekelijk fictie. “Eigenlijk is het een familieverhaal,” geeft Coninx aan, “een love story zelfs.” Hij ging aan de slag met de feiten en plakte ze in zijn gewenste narratief terug aan elkaar zonder zijn aanspraak tot feitenoverdracht uit te wissen. Coninx kan de gebeurtenissen onbezwaard afbeelden omdat ze omgeven blijven door een aura van intimiderende feitelijkheid. Het verzinsel is net niet denkbeeldig. Het geweld is niet uitgevonden. Dat de waarachtigheid van de feiten zelf ook werkelijk iets speculatiefs heeft, wordt handig misbruikt. De suspense in Niet schieten wordt voortgestuwd door giswerk over wat er werkelijk is gebeurd, met de impact van het geweld als realiteitscheck. Zo ontvouwt zich een pervers kluwen aan effecten: was het echt zo? Zijn de slachtoffers echt militair geëxecuteerd? Ging de opa echt op bezoek bij een vermeend bendelid? Was de politiek echt betrokken? Die doorgedreven ambivalentie maakt het onmogelijk om de film als onjuist te “ontmaskeren”. De leugen presenteert zich niet meer als leugen maar omarmt een “diepe onverschilligheid voor het principe van de werkelijkheid” (Baudrillard). De werkelijke dingen worden meegevoerd in een spiraal van verdubbeling en de fictie kan niet meer bezworen worden maar wordt omgekeerd, obsceen genoeg, onomkeerbaar deel van de speculatieve werkelijkheid van de Bende van Nijvel. Misschien laat de film zich het best vatten met een onvervalste wijsheid uit De idioot van Dostojevski: “Al meteen bij het begin was er een leugen; en wat met een leugen is begonnen, dat moet ook met een leugen eindigen; dat is een natuurwet.”

Deze Prisma verscheen als ‘Prisma #21’ in Filmmagie #691, januari 2019

PRISMA
20.02.2019
NL
The Prisma section is a series of short reflections on cinema. A Prisma always has the same length – exactly 2000 characters – and is accompanied by one image. It is a short-distance exercise, a miniature text in which one detail or element is refracted into the spectrum of a larger idea or observation.
La rubrique Prisma est une série de courtes réflexions sur le cinéma. Tous les Prisma ont la même longueur – exactement 2000 caractères – et sont accompagnés d'une seule image. Exercices à courte distance, les Prisma consistent en un texte miniature dans lequel un détail ou élément se détache du spectre d'une penséée ou observation plus large.
De Prisma-rubriek is een reeks korte reflecties over cinema. Een Prisma heeft altijd dezelfde lengte – precies 2000 tekens – en wordt begeleid door één beeld. Een Prisma is een oefening op de korte afstand, een miniatuurtekst waarin één detail of element in het spectrum van een grotere gedachte of observatie breekt.

Related