The soundtrack by Willem Breuker sets the rhythm for the struggles of Peruvian workers building a form of self-management, as well as the despair of a Dutch family whose children lead monotonous lives as workers in an ice cream factory. The family suffers from hearing impairments and is barely literate. Sharp observations of isolation and exploitation, neo-colonial influences, and the false promises of the “modern” society are interwoven in this final part of the North-South trilogy.
EN
“For me it’s important to note that the film’s information is also the only thing you know. That’s the idea of the tip of the iceberg, provided that only the portion above the water exists (in the film), because you know nothing of what’s under water and therefore it’s impossible for you to describe the entire iceberg. For example, in The New Ice Age [De nieuwe ijstijd] (Johan van der Keuken, 1974) the characters are not described ‘in their entirety’. What is shown is only what we’ve encountered when we were filming. It’s always a limited, fragmentary knowledge of everything that exists, and that’s how it’s shown.”
Johan van der Keuken1
- 1Johan van der Keuken, Zien, Kijken, Filmen. Foto's, teksten en interviews, (Amsterdam: Van Gennep, 1980) [translation Bjorn Gabriels].
NL
“Sinds Dagboek probeer ik in de montage zoveel mogelijk het begin van de zoombeweging af te snijden – het is dus geen shot dat begint te bewegen, het is een beweging die er al is. Het shot ervoor is vaak een stilstaand shot. Van een stilstaand shot snij je hard naar een shot dat al beweegt. Ik denk dat de zoom daar echt zijn gezicht laat zien. En het is ook een soort arm die uitgestoken wordt, een vuist die uit het scherm naar voren komt. Ik bedenk nu, dat ik in zwenkbewegingen ook geneigd ben het begin er af te snijden. In De nieuwe ijstijd had je dat al: vast shot/vast/boem! (bewegend shot). Het is erg muzikaal en accentueert de gebaren. De beweging ontstaat niet toevallig doordat je een onderwerp volgt, de beweging is gewild, het is beweging als beweging en daarna wordt het pas beeld, wanneer de beweging tot stilstand komt.”
Johan van der Keuken1
“Voor mij is het een belangrijk punt, dat de informatie die er in een film zit ook het enige is dat je weet. Het idee van het topje van de ijsberg dus – maar met dien verstande dat alleen het deel boven water (in de film) bestaat, omdat je niets weet van wat er onder water zit en je de totale ijsberg dus ook niet kan beschrijven. Zo worden bijvoorbeeld in De nieuwe ijstijd (Johan van der Keuken, 1974) de personages niet ‘in hun geheel’ beschreven, maar wat er getoond wordt is slechts datgene wat wij bij het filmen zijn tegengekomen, het is altijd een beperkte, fragmentarische kennis van alles wat er bestaat en zo wordt het ook getoond.”
Johan van der Keuken2
“Om terug te komen op de beelden van De nieuwe ijstijd, je ziet dat het arbeidersgezin in Groningen beschreven wordt met behulp van allerlei details, terwijl het andere deel, over Latijns-Amerika, zich over vier eeuwen en een hele maatschappij uitstrekt. Dat zou toch iedereen moeten ontmoedigen die er een vergelijking in wil zien, omdat het om zulke ongelijke grootheden gaat. En het is dat “niet kloppende” dat het meest met de werkelijkheid overeenkomt. Je kunt alle verschijnselen van de wereld niet onder dezelfde noemer brengen.”
Johan van der Keuken3
- 1Johan van der Keuken, “Een interview met Johan van der Keuken in de Cahiers du Cinéma,” interview door Serge Daney en Jean-Paul Fargier, Cahiers du Cinéma, 289 (1978) [vertaald door Johan van der Keuken].
- 2Johan van der Keuken, Zien, Kijken, Filmen. Foto's, teksten en interviews, (Amsterdam: Van Gennep, 1980).
- 3Johan van der Keuken, “Een interview met Johan van der Keuken in de Cahiers du Cinéma,” interview door Serge Daney en Jean-Paul Fargier, Cahiers du Cinéma, 289 (1978) [vertaald door Johan van der Keuken].
FR
« Depuis Diary [Dagboek], au montage, j’essaie toujours de couper le départ du zoom - ce n’est donc pas un plan qui se met en mouvement mais déjà le mouvement. Le plan précédent est souvent un plan fixe. D’un plan fixe tu passes sur un autre déjà en mouvement. Là, je dirais, le zoom montre son identité. Et en même temps c’est comme un bras qui s’étend, un poing qui sort de l’écran. Je me rends compte maintenant que dans les panos aussi j’ai tendance à couper les débuts. Déjà dans New Ice Age [De nieuwe ijstijd] : plan fixe/plan fixe/boum (plan en mouvement). Ce qui est très musical et accentue les gestes. Le mouvement n’est pas un accident qui intervient dans une certaine façon de suivre un sujet, c’est un mouvement délibéré, un mouvement pris comme mouvement, qui ne devient image qu’après, en se stabilisant. »
Johan van der Keuken1
« Rencontre à Liège avec Jean-Pierre Limosin pour préparer un film sur notre travail. Il nous a rappelé que nous avions dit au moment de la sortie de Rosetta que le personnage de Rosetta faisait écho à un personnage d’un documentaire de Johan van der Keuken, une jeune fille de Groningen qui apparaît dans Le nouvel âge glaciaire [De nieuwe ijstijd]. Je ne me souvenais plus de cela mais c’est vrai. Cette jeune femme est ouvrière dans une fabrique de glace et Rosetta au début de notre film, travaille aussi dans une fabrique de glace. (06/01/2005). »
Luc Dardenne2
- 1Johan van der Keuken, « Entretien avec Johan van der Keuken dans Cahiers du Cinéma », entretien par Serge Daney en Jean-Paul Fargier, Cahiers du Cinéma, 289 (1978).
- 2Luc Dardenne, Au dos de nos images (1991-2005) (Paris: Points, 2008).