“Het belangrijkste in de hedendaagse cinema is wat ze mist: urgentie.”

In aanloop naar State of Cinema 2024 en het Close-up programma volgende maand bij Bozar, interviewde Bozar de gast van dit jaar, Sergei Loznitsa. Op 11 december zal Loznitsa zijn State of Cinema in Bozar presenteren – een tekst die de filmkunst tegen het licht houdt, een uitnodiging om na te denken over wat cinema vandaag betekent, zou kunnen of moeten betekenen. uitnodiging om na te denken over wat cinema vandaag betekent, zou kunnen of moeten betekenen. Als begeleidende film koos Loznitsa voor La bête (2023), de tiende langspeelfilm van de Franse regisseur Bertrand Bonello.

Astrid Jansen: Hoe gaat het met je?

Sergei Loznitsa: Met mij gaat het goed, dankje! Ik werk aan een nieuwe speelfilm die zich afspeelt tijdens de Grote Terreur (de Grote Zuiveringen) in de USSR. De film heet Two Prosecutors en is gebaseerd op een roman van Georgy Demidov. In oktober hebben we de opnames afgerond. Op dit moment ben ik volop bezig met de montage.  

Je hebt een groot aantal archieffilms en documentaires gemaakt. In Invasion bijvoorbeeld, hoewel de opdracht was om de camera gewoon te laten draaien, speelt er toch altijd een artistieke opbouw mee... Wat fascineert je zo aan dit spel tussen werkelijkheid en reconstructie door middel van beelden?

Toen de grootschalige oorlog in februari 2022 begon, had ik andere projecten lopen, maar ik voelde de plicht om deze film te maken, omdat dit land mijn vaderland is. Het is ondraaglijk voor mij om te zien wat het doormaakt, evenals de mensen met wie ik ben opgegroeid. Voor mij is dit een heel persoonlijke film, zwaar beladen met emoties, en het valt me zwaar om de structuur ervan te analyseren. Bij de montage heb ik me laten leiden door mijn intuïtie; sommige opeenvolgingen van episodes kwamen haast toevallig tot stand. Onder deze omstandigheden geloof ik dat dat de beste manier is om de dramaturgie van een film aan te pakken. Het is moeilijk om je eigen intuïtie en emoties te doorgronden. Zoals Boris Pasternak schreef: "Hoe toevalliger het lijkt, hoe meer mijn verzen, in tranen geschreven, waarachtig zijn.”

In Invasion vinden sommigen dat je de oorlog “offscreen” toont door het dagelijks leven van Oekraïners weer te geven. Toch omvat deze aanpak meer dan ooit de directe ervaring van de oorlog zelf. Hoe maak je films midden in de chaos?

Cultuur begint met de inspanning om orde te scheppen in de wereld. Chaos is juist het ontbreken van een visie; in een chaotische staat is alles mogelijk en heeft alles dezelfde waarde. Wanneer je iets structureert volgens bepaalde criteria, formuleer je ook een visie die de wereld om je heen in een bepaalde orde brengt. Met "visie" bedoel ik hier een bepaalde kijk, een standpunt. Chaos is dus het ontbreken van visie. Chaos wordt niet alleen door oorlog veroorzaakt – zonder visie wordt alles om ons heen chaotisch. Geluiden, woorden, beelden zijn slechts instrumenten. Film, die gebruikmaakt van beelden, woorden, geluiden en de hele filmische taal die dit medium door de jaren heen heeft ontwikkeld, is ook een instrument. Als dit instrument zonder visie wordt gebruikt, draagt het alleen maar bij aan de bestaande chaos. Visie moet voorafgaan aan een film en vormt zich gaandeweg in het creatieproces. Dat is de aard van het creatieve proces.

Kan je ons alvast enkele inzichten geven die je in december bij Bozar zal delen: wat beschouw je als essentieel in de hedendaagse cinema?

Het belangrijkste aan de hedendaagse cinema is wat ze mist: urgentie. De meeste films die vandaag de dag worden gemaakt, blijven gevangen in het verleden. Het is zeldzaam om iets nieuws te zien, iets dat een echte "gebeurtenis" is, laat staan dat er nieuwe stromingen, bewegingen, scholen of doorbraken in de filmtaal ontstaan. Misschien bestaan deze dingen wel, maar blijven ze buiten het blikveld van het publiek, de festivals en de filmcritici. Mijn kennis van hedendaagse cinema beperkt zich tot de films die ik de kans krijg te zien. Het is goed mogelijk dat ik het mis heb.