Texts

C’est donc déjà tout le génie de cette affiche de n’avoir pas choisie Anna sur un quai de gare, ou pire encore : Anna accompagnée d’un amant d’un soir, d’une mère, ou d’un ex-mari, comme ces horribles affiches actuelles qui mettent artificiellement en scène une chaîne de personnages autour d’un personnage central : Anna n’a pas besoin d’eux pour faire corps. Elle est à face à nous, de tout son poids. Elle est dans le mouvement de sa réflexion, et cette réflexion l’arrête net. Elle est à un tournant de sa vie, du mouvement de sa vie, celui où l’on interroge son désir. Le train transporte ce désir de ville en ville : Essain, Cologne, Louvain, Bruxelles-Midi, Paris Gare du Nord.

The entirety of the film – the renowned actors, the worn renditions, the calculated sense of ambition, the stakes of the historical drama, the scenery’s duly monumental look; signed by film grandmaster Scorsese – is bound to evoke the magisterial aura of cinema as a distinguished art form. As a cinematic product, Killers answers to a total image of cinema, with no loose ends and expertly bricked up; nothing is lacking here. Scorsese thereby serves up a cinematic space utterly saturated, with no perspectives or lines of escape, except for the actual corridors through which viewers can leave the theatre.

Het geheel van de film – de bekende acteurs, de gedragen vertolkingen, de berekende ambitie, de historische inzet, de monumentale uitstraling; gesigneerd door de filmgrootmeester Scorsese – moet bij het publiek vooral een magistraal beeld van cinema als gedistingeerde kunstvorm oproepen. Als filmisch product beantwoordt Killers aan een totaalbeeld van cinema, zonder losse eindjes en vakkundig dichtgemetseld; er ontbreekt niets aan. Scorsese schotelt ons een volkomen verzadigde filmische ruimte voor, zonder perspectieven of vluchtlijnen, behalve dan de werkelijke corridor naar de uitgang.

Het kortstondige opduiken van personages in de nacht – waarvan Akerman stelt dat die “als een grote studio is” – reflecteert de bioscoopervaring van een donkere ruimte waarin op een scherm veranderlijke, vluchtige beelden worden geprojecteerd. De filmvertoning verlicht soms het ene, dan weer het andere deel van het publiek, doet het in het donker van de cinemazaal even oplichten. Daardoor is het alsof de nacht van Toute une nuit, met zijn kunstmatige licht van lantaarns, lusters en autolampen, uit het scherm komt gestroomd, een continuïteit vormt met de donkere ruimte waarin de kijker zich bevindt en, omgekeerd, de kijker een universum binnentrekt waarin personages van vlees en bloed, met een ongetwijfeld even complex als boeiend levensverhaal, herleid worden tot schimmen, tot nauwelijks belichte figuranten in een nachtelijk duister dat vele malen sterker en levendiger is dan degene die het omhult.

Les morceaux de texte suivants sont issus des archives de la Fondation Chantal Akerman et font partie du matériel de travail d’Akerman pour Golden Eighties (1986). Akerman : « Une comédie où les personnages parleraient vite, se déplaceraient vite et sans cesse, mus par le désir, les regrets, les sentiments et la cupidité ; se croiseraient sans se voir, se verraient sans pouvoir s’atteindre, se perdraient sans que nous les perdions de vue pour se retrouver enfin... »

The following pieces of text originate from the Chantal Akerman Foundation archives and are part of Akerman’s working material for Golden Eighties. Akerman: “A musical whose characters speak quickly, move quickly and without pause, motivated by desire, regret, passion and greed, who pass each other without seeing, see each other without reaching, or lose each other (we never lose them) only to find each other in the end.”

In the following discussion, which took place in September 2023 in Bucharest during a masterclass that followed a screening of Costa’s latest short film, As Filhas do Fogo [The Daughters of Fire] (2023), Costa sketches an autobiography that is subjective (and thus, slightly incomplete). He discusses his experience of the Carnation Revolution as a teenager and his days as a student of history at the University of Lisbon, where his contract with the geographer and historian Orlando Ribeiro left a deep imprint on him. Describing his films up to his 2006 magnum opus, Juventude em marcha [Colossal Youth] (2006), Costa focused in particular on the revelatory experience of his second feature, Casa de Lava (1994), and the moment of rupture and revelation that was No quarto da vanda [In Vanda’s Room] (2000).

My work “with” women also concerns the men with whom they live. For who could imagine women without their men? The women's movement is not just the province of women. At a time when women are completely without rights, we need the movement as an absolute necessity. Can men learn from us and begin to see their own misery at the same time that we women attempt to make films about emerging from our misery? If so, then the women's movement will have seen its time.

Should women filmmakers continue to develop themselves and work without the political pressure of adapting to male norms, then it may be possible in ten or twenty years to reflect on what has emerged. Up to now, our films have been more or less first tries without the experience and depth of years of work. And a discussion about concepts might be fatal while there are still so many unexplored possibilities, so many experiments which must and will be attempted.

Cinema, for Erice, ages at the very moment of its birth, it never stops putting those first sensations at a distance. And there is no remedy for this loss, certainly not the one that would consist in reproducing something, as one places a sheet of tracing paper to reproduce a drawing. From his cinema Erice has banished forever the re-creation, pastiche, the incestuous and vain reference. Instead, he explores dream images, the imaginary, the empire of spectres and sometimes the captivating incarnation of Spirits.

With its slow rhythm, focus on the mundane and struggle of finishing a single painting, Erice’s El sol del membrillo can be presented as a meditation on the passing of time, hovering between documentary and fiction. Its title, which was translated into English as Dream of Light (The Quince Tree Sun), refers to the sunny period in the autumn that coincides with the ripening of quinces. Both the filmmaker and his painter character attempt to capture the shifting light as it changes with the passing days.

Is it already clear from these short films what type of filmmaker Chantal Akerman would become? Perhaps not. The four films are small exercises, they “tell” us nothing, they’re not really about anything. What the films mainly reveal is a determinate pleasure in filmmaking, in the art of looking, and in the making and organising of images.

Kan je in deze filmpjes zien wat voor cineaste Chantal Akerman zal worden? Misschien niet. De vier filmpjes zijn kleine vingeroefeningen, ze “vertellen” niets, gaan nergens over. Wat de filmpjes vooral reveleren is een zeker plezier in het filmmaken, in het kijken, en in het maken én organiseren van beelden.

“Ik woonde in Brussel, ik hield helemaal niet van cinema, ik dacht dat het voor idioten was, het enige waar ze me mee naar toe namen was Mickey Mouse of iets in die aard... en toen zag ik Pierrot le fou en ik had de indruk dat het over onze tijd sprak, over wat ik voelde. Daarvoor was het altijd The Guns of Navarone. En ik gaf geen moer om die dingen. Ik weet het niet, maar het was de eerste keer dat ik ontroerd was door een film, en ik was gewelddadig ontroerd. En ongetwijfeld wilde ik hetzelfde doen met films die van mij zouden zijn.”

« J’étais à Bruxelles, je n’aimais pas du tout le cinéma, je trouvais que c’était pour les débiles, tout ce qu’on m’avait amené voir c’était Mickey Mouse ou des choses comme ça... et puis j’ai vu Pierrot le fou et j’ai eu l’impression que ça parlait de notre époque, de ce que je sentais. Avant c’était toujours Les canons de Navarone. Et je m’en foutais de ces choses-là. Je ne sais pas, mais c’était la première fois que j’étais émue au cinéma, mais alors violemment. Et sans doute, j’ai voulu faire la même chose avec des films qui seraient les miens. » 

“I was in Brussels, I didn’t like cinema at all, I thought it was for idiots, all they took me to see was Mickey Mouse or things like that... and then I saw Pierrot le fou and I had the impression that it spoke of our times, of what I felt. Before, it was always The Guns of Navarone. And I didn’t give a damn about those things. I don’t know, but it was the first time I had been moved by a film, and I was moved violently. And no doubt I wanted to do the same thing with films that would be mine.”

Steeds opnieuw wordt het voortbestaan van Dielman kort in twijfel getrokken. Het publiek blijft even hangen bij de volstrekte onverschilligheid van de dingen en verkeert daarbij in de onzekerheid of Dielman is aangekomen in de andere kamer of in de deuropening is opgelost. De werking is dezelfde als die van het spanningsspelletje waaraan jonge kinderen soms worden onderworpen, waarbij ouders zich verstoppen achter hun handen, en met een kiekeboe weer tevoorschijn komen. Doordat er steeds dezelfde opeenvolging van beelden is van Dielman die de kamer verlaat en de leegte die opkomt, wordt de indruk gewekt van een soort achtervolgingsscène. De leegte zit haar op de hielen en zoekt het juiste moment om haar in te halen.  

De personages en thema’s in hedendaagse soaps lijken relatable, maar voor wie? Hoewel divers op het vlak van kleur en seksuele geaardheid, behoren alle personages tot dezelfde middenklasse. Thuis is in die zin meer op Dertigers gaan lijken. Bij de aanvang van de serie vond het drama nog plaats tegen een achtergrond van een sociaal spanningsveld. De personages representeerden verschillende sociaaleconomische posities die dialectisch tegenover elkaar werden geplaatst. Nu wordt één cultuur als de legitieme naar voren geschoven en worden maatschappelijke antagonismen genegeerd.

Durant cette première période, il veut être le physicien de la photogénie, durant la seconde, il en devient le chimiste. Pour ces expériences, le réalisateur est libre d’ignorer les exigences du grand public. Les films deviennent d’ailleurs de plus en plus inaccessibles à la foule, et d’autant plus accessible et jouissif seulement pour un petit cercle d’initiés. Mais une fois que ces essais lui ont permis d’acquérir une connaissance approfondie de la technologie, le cinéaste revient spontanément à la nature, à l’homme. Il revient à la rue. Non pas la rue du studio, la rue en carton, dans les studios, mais la vraie rue le fascine, là où la vie grouille sous mille formes, où elle peut être captée et filmée directement.

During that first period, he wanted to be the physicist of the photogénie, during the second he became its chemist. For these experiments, the director was free to ignore the general public. Film also became more and more inaccessible to the crowd, understandable and enjoyable only to a small circle of insiders. However, once those trials had given him a thorough knowledge of technique, the director naturally returned to nature, to man. He returned to the street. It wasn’t the street of the studio that fascinated him, the street of cardboard, but the real street where life teems in a thousand forms, where it can be caught and filmed directly.

The parentheses in my title arise from the fact that Charles Dekeukeleire, a largely forgotten Belgian experiment filmmaker of the late 1920s, had only small recognition in his own day. Hans Scheugl and Ernst Schmidt, Jr., ... say of his films: “They were so advanced in their formal means, so far ahead of their time, that they left behind the puzzled contemporary critics.” There were in fact a few contemporary Belgian writers who discussed Dekeukeleire’s films with insight, but certainly this minority response was not enough to insure his work a place in cinema history after he turned to documentary filmmaking in the 1930s.

The registering apparatus itself becomes a living organ, moving and reacting psychologically. For the spectacle of a world which hitherto was nothing but an animated photograph, dependent for its interest upon form and the movement of figures, is substituted the impression received by the cameraman himself: the result being achieved by the synthesis of two distinct movements, the one that of his own interior life and the other that of external life, modified, designed, transformed in the direction of his psychic impression of it.

L’appareil enregistreur devient lui-même vivant, il se déplace et réagit psychologiquement. À la vision du monde qui autrefois n’était qu’une photographie animée, dont la qualité et l’intérêt dépendaient presque exclusivement de la plastique et du jeu des acteurs, se substitue l’impression ressentie par l’opérateur seul, celle qui résulte de la synthèse de deux mouvements distincts, d’une part celui de la vie intérieure de l’auteur, d’autre part, celui de l’extérieur modifié, épuré, transformé dans le sens de l’impression psychique du réalisateur.

It’s up to Arab women, and especially Palestinian women, to take up the camera to show their true face, provided they haven’t adopted a system of values created by men (as happened a number of times with their European counterparts). They alone, without a doubt, can show that Palestinian women today resist as women always have in history, as citizens of a country wiped off the map and one half of a people who refuse to die, but also as all women of the world who suffer a double oppression.

“Van het begin af heb ik geweten dat ik wat wij noemen ‘zuivere films’ zou maken, films zonder verhaal en die belangwekkend zijn door de beweging alleen: een beweging die er niet noodzakelijkerwijs een behoeft te zijn van personages. Alles is goed om er beweging mee te bereiken: men kan de beweging fotograferen in de natuur, men kan bewegingsloze dingen laten dansen en draaien door middel van het toestel; men heeft de beweging der machines, enz. Het is verkeerd te spreken van trucs, in de filmtechniek. Wij kennen geen trucs, wij hebben alleen maar middelen.”

In the playful “sequel” to his 2017 festival breakthrough, The Human Surge, Williams tackles the erratic mechanisms of virtual-reality technology through the lucid hyper-reality of a group of characters ranging from different latitudes in the so-called Global South. Captured entirely with a 360-degree lens that’s normally reserved for VR but projected on a traditional cinema screen, the film follows three groups of friends from Taiwan, Peru and Sri Lanka who meet, converse and traverse through space and time as the film helps transport them across borders through the magic of cinema.

Scott’s late-career method is to mix different modes: the epic and the banal, the serious and the ridiculous, the lyrically beautiful and the brutally violent. In Napoleon, the past is strange not because of its odd customs, but because we – from the detachment of our contemporary vantage point – can see all these different modes at work, simultaneously. The result is often comical, but also harrowing: history as some kind of terrible joke.

Naar aanleiding van de Belgische release van Here sprak Sabzian met Bas Devos over het maakproces van zijn vierde langspeelfilm: “Van de weeromstuit worden dingen die onze aandacht vragen plots groter. In dat opzicht is cinema iets archaïsch eigenlijk. Veel films worden gemaakt met de verwachting dat het publiek tegelijk ook wel op Instagram zal zitten. Die films maken net genoeg lawaai op belangrijke momenten zodat je de Marvel-held ergens tegen ziet vliegen. Maar er is ook een ander soort cinema dat standvastig probeert te zeggen: hier gebeurt iets, nu. Ik vind het heel leuk dat zoiets kan in een cinemazaal.”

One of the most important, but also often overlooked, dimensions in the work of Trinh T. Minh-ha, is musicality. A musicality that can be felt in all facets of her work, expressed as exquisite configurations of breath, rhythm, silence, and timbre. As we hear her saying in her latest film, What About China? (2022): “reality is musical.” In 2023, Trinh T. Minh-ha was invited as an artist in focus for the Courtisane Festival. Head programmer Stoffel Debuysere talked with her about the music, the musical thinking and the thinking in musical terms that is at the heart of her work.

Que des rencontrent produisent de l’art, ce n’est pas exceptionnel ; ce qui l’est, c’est qu’une loi morale soit extraite de ce hasard : la contingence engendre un impératif éthique auquel l’artiste ne peut se soustraire, « parce que l'arbre, c'était aussi Antigone. » Straub et Huillet ont pris au sérieux cet impératif qui peut paraître absurde (pourquoi ne pas planter soi-même un arbre, là où c’est nécessaire ?) mais qui est, en même temps, parfaitement logique : si le personnage principal (pas l’acteur !) meurt avant le tournage, alors le film ne peut être réalisé.

That encounters bring forth art is not exceptional, but a moral law being extracted from chance is: contingency brings forth an ethical imperative from which the artist cannot escape, “because this tree was also Antigone”. Straub and Huillet took this imperative seriously, an imperative that may seem absurd (why not plant a tree yourself wherever necessary?) but is at the same time perfectly logical: if the main character (not the actor!) dies before the filming starts, then the film can no longer be realised.

Dat ontmoetingen kunst voortbrengen is niet uitzonderlijk, wel dat een morele wet aan dat toeval wordt onttrokken: contingentie brengt een ethische imperatief voort waaraan de kunstenaar niet kan ontsnappen, “want de boom, dat was ook Antigone”. Straub en Huillet namen deze imperatief serieus, een imperatief die absurd mag lijken (waarom niet zelf een boom planten waar nodig?) maar tezelfdertijd volkomen logisch is: als het hoofdpersonage (niet de acteur!) sterft voor de opnames dan laat de film zich niet meer verwerkelijken.

In its sudden and raw appearance in 2011, Schakale und Araber felt both a “weapon of criticism” (of humanity) and a “criticism of the weapon” (video). Straub deliberately shot against the light. The sun is not sweet here but burning, the air not full but suffocating. White phosphorus, video voltage. For maybe the first time in Huillet/Straub the hoarseness of the medium passed into the material, even if to serve the subject.

One could hold against me that the following has only a very remote connection with the individual films shown in Knokke and that it is a postulate rather than a description of reality. Well, that is how it is intended, not as some far-fetched defence of everything that was shown in Knokke. I would not be able to judge these films in any meaningful way: a regular moviegoer so rarely comes into contact with this genre that its strangeness alone is initially confusing.

Le Cinéma qui m’a toujours le plus intéressé, celui qui me nourrit, c’est un cinéma qui prend parfois son temps, il se fait attendre, c’est celui qui, généralement, se fabrique dans l’ombre, à la marge, dans les périphéries du monde ; C’est un cinéma que l’on découvrira peut-être dans 10, 20 voire 30 ans et qui dira probablement mieux notre époque que ce que nous étions alors capable de voir.

The cinema that has always interested me the most and which nourishes me is a cinema which takes its time and makes you wait. It’s one that is generally created in the shadows, on the margins, on the world’s periphery; it’s a cinema that we will perhaps discover in 10, 20 or even 30 years and which will probably capture our era better than anything we were able to glimpse at the time.

De cinema die me altijd het meest heeft geïnteresseerd en die me voedt, is cinema die soms rustig de tijd neemt en op zich laat wachten. Het is film die doorgaans in de schaduw wordt gemaakt, in de marge, in de randgebieden van de wereld; film die misschien over tien, twintig, ja dertig jaar zal worden ontdekt en die waarschijnlijk een juister beeld van onze tijd zal geven dan wat we zelf konden zien.

My duty as a filmmaker consists in furnishing the arms of critique, the intellectual means to understand what happens so that the spectators are not “had” by what they’re told. I don’t believe at all that The Dupes is a negative film because it talks of failure. My position is a little like the mother who warns her child, “If you do this, this is what will happen. If you go into the woods, you will be eaten by the wolf…”

Sinds 2017 nemen Lietje Bauwens en Wouter De Raeve de stedelijke vernieuwing in de Brusselse Noordwijk onder de loep. Dit onderzoek resulteerde in de films WTC A Love Story (2020) en het recente vervolg, WTC A Never-ending Love Story (2023), dat ze samen regisseerden met Daan Milius. Dagmar Teurelincx en Timeau De Keyser gaan in gesprek met Lietje Bauwens, Wouter De Raeve en hun filmdramaturg Daan Milius, over het gebruik van spel en fictie in hun films.

Cyril Neyrat: What is the origin of In Vanda’s Room? 

Pedro Costa: Considering the film as it is now, the form it has, it can only come from things like tiredness and disgust. Not from a search. Nor from a rupture, in the sense of a film that you make by saying to yourself: “I’ve got an idea, I’m going to make a film with this form, in this environment.” It surely comes from the years before cinema, from something other than cinema. It doesn’t come from childhood but surely from adolescence, in other words from the bedroom.

It will take me a bit longer to love Vanda, but how can I say “no” to someone who says “yes” to everyone, to someone with the most beautiful shots in the film and, always or nearly always, with the list of yellow pages on her lap, as dazzling as the light from “chasing the dragon” in the dark or the silver lying about in every drawer, so luminously punctuating the film?

Drie bezoekers van Il Cinema Ritrovato bespreken drie films die ze dit jaar op het festival zagen en die hen bijbleven.

Three Il Cinema Ritrovato visitors discuss three films that they saw at this year’s festival and which stayed in their memories.

In strict accounting terms, Triet’s project has an undeniable plausibility – all the elements of the grand film draw present and Anatomie is hardly shy about its quality labels. Despite its critical theory and templates, however, Triet’s film all too often falls victim to its director’s quest for recognisability: a gentrified family film cannot so easily transcend the bounds of its genre.

Puur boekhoudkundig lijkt Triets film nochtans foutloos; alle elementen van de grand film tekenen present en Anatomie wil zijn kwaliteitslabels niet wegsteken. Ondanks de kritische theorie en handige sjablonen wordt Triet vooral het slachtoffer van haar eigen zoektocht naar herkenbaarheid: een gegentrificeerde televisiefilm overschrijdt niet gemakkelijk de grenzen van zijn genre.

The film is not ready in my head before we shoot it. The sculpture in time we produce is evolving during a passage of work. That’s why I like the actual filming; your mind has to be 100 percent present. Yes, I know what’s coming next because I don’t film tableaus that have no connection to the neighbouring images. I’m filming and editing a network in which one image leads to another, in which an image remembers the one before and anticipates the one following. It’s a little bit like playing chess.

Beelden uit films worden in onze geest voortdurend gedistilleerd en raken vervlochten met herinneringen uit ons eigen leven, waardoor aanhoudend nieuwe verhalen ontstaan. Het is niet zozeer het eigenlijke kijken naar films maar wel de beelden uit films die daarna in ons geheugen blijven hangen die cinema het rijk der dromen in duwt. In ons geheugen krijgen beelden een grenzeloos potentieel.

Les images des films sont constamment distillées dans notre esprit, où elles se mêlent aux souvenirs de nos propres vies, générant perpétuellement de nouvelles narrations. Ce n’est pas tant l’acte de regarder des films que les images des films qui persistent dans notre mémoire et poussent le cinéma dans le domaine des rêves. Dans nos souvenirs, les images deviennent porteuses de possibilités infinies.

Images from films are constantly being distilled in our mind, where they intertwine with memories from our own lives, perpetually generating new narratives. It’s not so much the act of watching films as it is the images from films that linger in our memory thereafter that pushes cinema into the realm of dreams. In our memories, images, become pregnant with infinite possibility.

The kind of cinema I’m trying to do is a composition of traces, from the history of culture as collective memory, but mainly as collective unconscious. We have traces of the history of art and then personal experiences. These are the raw materials. I distance myself from reality in order to come closer to the Real, with a capital R. The Real is non representable.

Truffaut still has a clear preference for frustrated, failing heroes, for feelings stranded along the way. But the extremes of pathos and self-irony, of lyricism and banality, have come ever closer together, so that Truffaut’s theme has simply become that of unhappy love, where pity can more and more take root.

Nog steeds heeft Truffaut een duidelijke voorkeur voor gefrustreerde, mislukkende helden, voor gevoelens die onderweg stranden. Maar de extremen van pathos en zelfironie, van lyriek en banaliteit zijn steeds dichter bij elkaar komen liggen, zodat Truffauts thema banaalweg dat is geworden van de ongelukkige liefde, waarbij het medelijden steeds meer wortel kan schieten.

Chabrol bothers. He bothers me too, I must admit. He frustrates my universally recognised, unchallenged right as an art consumer to know where the maker stands, where he wants me to be and what he has to say to me. I prefer a banal message to an undecipherable one. I prefer a banal vision to a constantly changing one. I prefer a hypocritical morality to a morality of hypocrisy.

Chabrol stoort. Mij ook, moet ik toegeven. Hij frustreert mij in mijn universeel erkende, door niemand betwiste recht als kunstconsument om te weten waar de maker staat, waar hij me wil hebben en wat hij me te zeggen heeft. Liever een banale boodschap dan een niet te ontcijferen boodschap. Liever een banale visie dan een voortdurend wisselende. Liever een hypocriete moraal, dan een moraal van de hypocrisie.

Besides the macabre, there is luxury: the hyper-production, the mannered image, the baroque fairylike. Carax does try to fit the two together – clinical decay and magical image construction, macabre corruption and pièces montées [layer cakes] of light and fireworks – but it doesn’t really work. The suture doesn’t happen. Two different films chase each other, trip over one another, tear each other apart like two dogs on the same leash.

Naast het macabere is er de luxe: de hyper-enscenering, het gekunstelde beeld, het barok-feërieke. Carax probeert beide wel in elkaar te schuiven – de klinische aftakeling en de magische beeldopbouw, de macabere corruptie en de pièces montées van het licht- en vuurwerk – maar het wil niet echt lukken. De hechting komt er niet. Twee verschillende films hollen achter elkaar aan, struikelen over elkaar, verscheuren elkaar als twee honden aan dezelfde leiband.

Indeed, what is called new music today has become decontextualized from tradition and history, endlessly grasping at fashionable trends, and is ultimately marching off a cliff. “Once you’ve hammered into people the idea that only what is contemporary and modern exists, be it economic fashions or the supposed political or moral coercions, then it gets to the point where the human being believes he lives better than anyone has ever lived before or ever could live. No movement occurs anymore.” For Huillet and Straub, Von heute auf morgen is “a declaration of war” against modernization to reaffirm the possibility for something truly new, indeed a new music of which Schoenberg would have been proud.

Where, during this “visit to the Louvre,” fifteen years after Cézanne (1989), is the painter whom Gilles Deleuze called “the Straubs’ master”? He is neither in the museum nor the series of paintings that make up this particular visit. Yet he occupies a central place through the text that a voice-over reads aloud; a material that could not be more impure, composed of memories, perforated with borrowed quotations, invented expressions, and passages of pure fiction in indirect style.

It would be foolish to call this picture minimalist, for even if its rich sound (a baby cries on the line “…the collective hate” in version A) were turned off, one could be fascinated by the violent changes of color in wardrobe and sunlight, here effected by jump cuts – yet another cinematographic vein Straub has tapped for both sudden and gradual excitation. Fascination, magic, and belief are part of Huillet/Straub’s cinema, too, occurring amid their total opposite – analysis, critical faculty, errant thought – and back again. One may feel upon leaving the theater a sharpening of the senses.

Gilles Deleuze remarked that your image is a “stone” and your take is a “tomb”. The earth is abandoned and yet, as it were, it is filled with generations of corpses. When, for example, towards the end of Operai, contadini, you make a long sweeping pan across the hillside, the physical space comes across as being strangely humanised in the light of what was said beforehand. The hillside seems to be populated by people. Hence history becomes the humanization of nature. What is “human” in this panning shot, and what is “nature”?

Jean-Marie Straub, a fighter of images and sounds, chose a paragraph corresponding to the beginning of Bernanos’ pamphlet. He did not change a word. He used two versions of the same shot, each with full credits. At the start of the first version, twilight, a swan accompanies actor Christophe Clavert as he walks along the lake reciting Bernanos’ text, and then it disappears. At the end of the second version, brighter, a swan appears, passes the motionless actor, and drifts off to the left. The swans are among us, Nature will prevail, and the film offers this final gesture of unprecedented optimism – perhaps so that we can carry on, that is to say, fight, just a little longer.

Shots like this may not commonly be considered as examples of the plan straubien, but the numbers shown on screen possess the same incontestable reality to them, the same évidence. Like the monuments, streets and fields elsewhere in the film, they are there. Behind these figures – as much as the Zionist movement may try to deny it, and as much as anybody expressing solidarity with the Palestinian cause may be harassed, politically ostracised and baselessly slandered as antisemitic – lies the trauma suffered by an entire people.

From the time you are born, your eyes are open, and you see everything for the first time. The older you get, the less you are surprised by things. But things have not changed, it is just you who have changed, things can still be very surprising. It is such a pity that we are losing the perception of how surprising things are. I believe that in Huillet and Straub’s films, you are given back the feeling of a surprising world. To see the things that are in front of you becomes completely incredible.

All we can do is try to do our job as well as we can – but that too is so stupid, to have to fight for a film not to be ruined, considering how many other (more important?) things – people – we ought to be fighting for. And yet you must fight for a film “pour ne pas céder”. Godard claims that you don’t last long on your own, but maybe that’s all you can do: hold out as long as you can…

When you’re working on a film, there are a lot of things over which you have no control, especially when there’s no precise script. When you look at the rushes, you see the film in a whole new way. You get the feeling that it’s been built piece by piece. If there was a bad atmosphere on the set, you could feel it in the film. There’s something that comes from the experience of making the film. That’s the magic of filmmaking. What drives us to make films for the rest of our lives is the constant desire to do things differently, to do things better, to experiment. I can’t wait to see the next film we make.

Pendant que l’on travaille sur le film, il y a beaucoup de choses sur lesquelles on n’a aucun contrôle, d’autant plus quand il n’y a pas de scénario précis. Lorsqu’on regarde les rush, on voit le film d’une toute nouvelle manière. On a le sentiment qu’il a été construit pièce par pièce. S’il y avait une mauvaise ambiance sur le plateau, cela se ressent dans le film. Il y a quelque chose qui vient de l’expérience du tournage. C’est la magie du cinéma. Ce qui nous pousse à faire des films pour le reste de notre vie, c’est le désir constant de faire différemment, de faire mieux, d’expérimenter. J’ai hâte de voir le prochain film que nous ferons.

Over and above the almost sensational signal it sent at the time, Winter Adé continues to be an artistically important and aesthetically coherent film, in which the interaction between directing, cinematography and editing yields a composition that one could almost call choreographic. But above all it is the accuracy and tenderness of its observations that make the film stand out in late DEFA film history. As a result of Misselwitz’s personal style, her gentle interviews and her empathy for the women she meets, her film achieves those qualities that still impress us today.

Jungle Fever is a strange, grandiose and disappointing American film! Once again, it shows how America’s powerful, coercive story-industry deals exclusively in stereotypes. Making diversity visible and recognisable has always been its essential function and source of inexhaustibility. In the film, we do see the symptoms, the signals of diversity, but not the difference.

Jungle Fever is een vreemde, grandioze en teleurstellende Amerikaanse film! Eens te meer blijkt hoe Amerika’s machtige, dwingende verhaalindustrie uitsluitend in stereotypen handelt. Het zichtbaar en herkenbaar maken van de diversiteit is steeds haar essentiële functie en de bron van haar onuitputtelijkheid geweest. In de film zien we dus wel de symptomen, de signalen van de diversiteit, maar niet het verschil.

A Tale of Winter is a very intelligent, very moving film. The images were made from the endless distance of the other side of the universe; they do not carry the characters but look for them, reach for them without being able to give them anything back. The poor attention of those images alone is enough for the spectator! The director does not wrap his story but leaves it vulnerable on the table among crumpled newsprint.

Conte d’hiver is een heel intelligente, heel ontroerende film. De beelden zijn vanuit eindeloze verten aan de andere kant van het universum gemaakt; ze dragen de personages niet maar zoeken ze, reiken naar hen zonder ze iets van zichzelf te kunnen geven. De armoedige aandacht van die beelden alleen al is voor de toeschouwer voldoende! De regisseur pakt zijn verhaal niet in, maar laat het kwetsbaar tussen verfrommeld krantenpapier op tafel liggen.

Acting happens in the shot, not between the shots. Assayas edits as little as possible and does not construct the acting effect from beautiful fragmentary acting details edited together as fluidly as possible. No, he observes the acting in its unmanipulated continuity. This has profound implications for the construction of the film.

Acteren gebeurt in het plan, niet tussen de plans. Assayas monteert zo weinig mogelijk, bouwt een spel-effect niet op uit mooie fragmentarische speldetails, die zo vloeiend mogelijk aan elkaar zijn gesneden. Nee, hij observeert het spel in zijn ongetrukeerde continuïteit. Dat heeft ingrijpende gevolgen voor de bouw van de film.

Lorsque j’ai lu le texte du critique Manny Faber sur un film expérimental indispensable, j’ai remarqué qu’il y avait quelque chose d’extraordinaire. Une façon d’adjectiver ce qui semblait insaisissable après l’avoir vu. Il ne s’agissait pas seulement de traduire une expérience, mais de trouver le matériau exact qui transmettrait ce qui se réverbère sur l’écran.

Toen ik de tekst van criticus Manny Faber las over een cruciale experimentele film, merkte ik iets bijzonders op: een manier om te adjectiveren wat onbegrijpelijk leek nadat je het gezien had. Het was niet alleen een kwestie van het vertalen van een ervaring, maar ook van het vinden van het juiste materiaal om over te brengen wat er op het scherm zindert.

Cuando leí el texto del crítico Manny Farber sobre un film experimental indispensable noté que había algo extraordinario. Un modo de adjetivar aquello que parecía inasible tras haber sido visto. No solo se trataba de traducir una experiencia, sino de encontrar la materia exacta que transmitiera aquello que reverbera en la pantalla.

When I read the American critic Manny Farber’s text about an indispensable experimental film, I noticed that there was something extraordinary. A way of adjectivizing that which seemed ungraspable after having seen it. It was not only a matter of translating an experience but of finding the exact material to transmit that which reverberates on the screen.

Straub, who devoted his life to the voicing of German, French, Italian, and English words (and their relationship to place), must be a fellow traveller. One cannot induce divine or communist photosynthesis, but one can put words into motion. Modestly and with maximum attention, this is what Passerone and Straub do with these verses. For a few minutes they dwell on the supreme moment of illumination, asking us to match the concentration of the poet and of the speaker.

The concept is as straightforward as the title suggests: the collection presents the great diversity of children’s games worldwide. For Alÿs, the Children’s Games represent a seeming caesura with his previous work. Alÿs himself is no longer on view. The performative character so central to his earlier videos has here given way to a pervasive focus on the world in front of the camera. Yet the “disappearance” of Alÿs is not a radical break and results in an intensified exploration of some of the guiding principles of his oeuvre.

I think that the children accept us because they can see that we take their game very seriously. They appreciate that. Sometimes they can see that we are not fully understanding – we, limited adults – and they will help us grasp the full logic of their actions. They want to give us the best of their skills, what Michael (Taussig) indeed calls the “mastery of non-mastery.” In all the games we filmed, the children were so much more generous than we expected. Sometimes they even protect us. They for instance make a discreet sign when they see a potential problem or danger rise on the horizon, behind the scene where the game takes place. They can see that we are so absorbed into their play that we are completely unaware of what is happening around us.

We look at Breer’s work and we begin to smile – lightly, a happy sort of smile, a happy feeling like when you see anything beautiful and perfect. It’s through an amazing control and economy of his materials that he achieves this; through the elimination of all the usual emotional, personal, biographical, sick material; by not giving in to temptations.

I am happy that Robert Breer got some recognition. I saw his new film, 69, and it’s so absolutely beautiful, so perfect, so like nothing else. Forms, geometry, lines, movements, light, very basic, very pure, very surprising, very subtle. Breer’s films do not get much public acclaim. His shows are not among the heavily attended. His films attract no noise. But they are among the best films made today anywhere. A new film by Robert Breer is an important event.

Do you know the joke about the two explorers who get captured by the natives and tied to trees? The chief tells the first one, “You have two choices: death or ru-ru.” The explorer thinks a bit and says, “Well, ru-ru.” “Wise decision,” says the chief who unties him. Then the whole tribe beats him up and abuses him sexually and completely destroys him and throws him down dead in front of the other explorer. The chief asks the second explorer which he prefers, death or ru-ru? The second explorer is very shaken up by what he’s seen and finally says, “Death.” And the chief says, “Very wise decision – death it is – but first, a little ru-ru.” I love that joke. In my work there’s always a little ru-ru.

I guess I still think of myself as a painter just using film. Film is very liberating for me, the idea that I could slide into art. Film is in motion, life is in motion. It seemed to me that if I could kind of sidle up to art by being in a fluid medium rather than having to declare “this is it for ever and ever”. It appealed to me in that way.

The truth is that there are fewer big misanthropes in film than Friedkin. He just rarely seems to have a decent opinion of other human beings, not that he is especially nicer about himself: his autobiography starts in a self-defeating manner, listing a series of personal mistakes, beginning with the tale of how a young Jean-Michel Basquiat gifted him a painting he promptly threw in the trash because, well, he wasted so much money that day. One suspects the reason he loved staging car chases was because it allowed him to completely downplay the human element. Machines in the environment might be the ideal form for Friedkin’s worldview.

De destructie zit niet in hem maar in de buitenwereld, waarvan onze held de aantrekkingskracht zo goed kent dat hij zich moeiteloos laat meeslepen. De scène waarin Arnaud rondjes draait op zijn scooter als op een stier krijgt door de klassieke muziek de allure van een gevecht met de wereld. Portier ziet hierin een serene schoonheid en speelsheid. Achter zijn kleine misdrijven schuilt de gratie van een stierengevecht.

Dat is wat ik leuk vind aan cinema: het is iets fysieks. Voor mij moet het lichaam reageren vóór de geest: als mijn lichaam het begrepen heeft, zal de rest wel volgen. Arnauds verlangen naar vrijheid is fysiek. Om dat te begrijpen hoef je alleen maar op zijn scooter te stappen, waarmee hij zonder helm op volle snelheid rondrijdt. Wie wil dat niet ervaren?

Whereas in earlier films like The Royal Tenenbaums I felt like I was playing along with the film because there was the freedom to look around and establish connections, actively puzzling together the many rooms and rebuses, Asteroid City is playing by itself, all alone. I’m watching a music box unwinding at double speed, but any sense of a space, any notion of time has disappeared. Apathetic fatigue is the result.

Waar ik in eerdere films zoals The Royal Tenenbaums het gevoel had met de film mee te spelen omdat er een vrijheid was om rond te kijken en verbindingen te maken, actief de vele kamers en rebussen in elkaar te puzzelen, speelt Asteroid City nu zichzelf, helemaal in zijn eentje. Ik kijk naar een speeldoos die zich op dubbele snelheid afwindt, maar er is geen zweem van een plaats, noch een notie van tijd meer. Apathische vermoeidheid is het gevolg.

Sometimes images present themselves with the force of necessity – or should I say inevitability? I naturally saw a film like Oliver Stone’s Natural Born Killers coming – I think in retrospect! – for quite some time. Sooner or later, all those images lying around will become entangled.

Soms doen beelden zich voor met de kracht van het noodzakelijke – of moet ik zeggen van het onvermijdelijke? Een film als Natural Born Killers van Oliver Stone zag ik natuurlijk – denk ik achteraf! – al langer aankomen. Vroeg of laat moeten al die rondslingerende beelden bij elkaar klitten.

It is a film that entices one to take endlessly long detours and twists and steps forward and backward in an atmosphere of uncertainty about its value and meaning. Every now and then, there are films that fall right into the pipeline of the critic’s letter stream: films on an (almost physically) identifiable “important” theme, in this case “Fascism”, but which have also built in a series of ambiguous shadows and mirror images, so that everyone is left searching for the filmmaker’s final “statement” on his subject. Quite strikingly, importance and vagueness go hand in hand.

Het is een film die ertoe verleidt eindeloos lange omwegen en kronkels en stapjes vooruit en achteruit te maken in een sfeer van ongewisheid over zijn waarde en betekenis. Zo nu en dan zijn er films die recht in de pipeline van de letterstroom van de criticus zitten: films over een (bijna fysiek) aanwijsbaar “belangrijk” thema, in dit geval “Het Fascisme”, maar die tegelijk een reeks dubbelzinnige en ambigue schaduwen en spiegelbeelden inbouwden, zodat iedereen naar de uiteindelijke “uitspraak” van de cineast over zijn onderwerp zit te zoeken. Belangrijkheid en onduidelijkheid gaan treffend genoeg samen.

There is a rightness, an inner consistency, and an absence of moral hesitation that make Visconti’s films breathtakingly modern. It is our sense of physicality that we see at work on the screen: a theatrical nudity, an artificial naturalness, a perverse spontaneity. It is important to think both contradictory terms together, because modern physicality resides in this very tension, their unresolvedness, our continuous journey between both poles.

Er is een juistheid, een innerlijke consequentie, een afwezigheid van morele verpinkingen die Visconti’s films adembenemend modern maken. Het is ons gevoel van lichamelijkheid dat we op dat scherm werkzaam zien: een theatrale naaktheid, een artificiële natuurlijkheid, een perverse spontaniteit. Het is belangrijk beide contradictorische termen samen te denken, want het is in hun spanning, in hun nimmer besliste keuze, in onze voortdurende reis tussen beide polen, dat de moderne lichamelijkheid zich situeert.

Het is ongelooflijk hoe verblindend de slogan “realisme” in onze cultuur werkt. Het is een zelfdestructief, zelfreducerend mechanisme. Zodra je die slogan hanteert, zodra je dat programma aanhangt, zodra je dat interpretatieschema hanteert, glijdt je onweerstaanbaar van de ene “basic reality” naar de andere. Je komt onweerstaanbaar de glijbaan afgegleden, maar je bereikt nooit het eindpunt van een “werkelijk realisme”, je komt nooit bij de ultieme realiteit. Realisme lijkt op een zen-denk-opgave, die je gedachten in een onontwarbaar net inspint. Om eruit te komen moet je een soort kwalitatieve sprong maken, uit de “ban” van het realisme. Want het is een sofisme, gezichtsbedrog.

It’s incredible how dazzling the effect of the slogan “realism” is in our culture. It’s a self-destructive, self-reducing mechanism. As soon as you wield that slogan, as soon as you adhere to that programme, as soon as you use that interpretational framework, you slide irresistibly from one “basic reality” to another. You irresistibly come sliding down the slide, never reaching the end point of a “true realism”, never arriving at the ultimate reality. Realism resembles a Zen thinking task, which spins your thoughts into an inextricable net. To get out of it, you have to take a kind of qualitative leap, out of the “spell” of realism. Because it’s sophistry, an optical illusion.

In the 1950s, the new American actor was formed by the Actor’s Studio. At the end of the 1960s, the next generation of actors arrived, manifesting themselves alongside established Hollywood actors (from Bronson and Heston to Newman, from Reynolds to Scott) in very different kinds of films. The common denominator of Al Pacino, Dustin Hoffman, Jack Nicholson, Robert de Niro, and Richard Dreyfuss? They aren’t introverted or haughty like Actor’s Studio actors: they’re exuberant, dynamic, aggressive. They’re not masochistic (Dean, Brando) but sadistic (Dreyfuss and Nicholson). They’re not neurotic but psychotic (De Niro). They aren’t looking for recognition but confirmation. They aren’t playing for the audience but for themselves.

In de jaren vijftig werd de nieuwe Amerikaanse acteur gevormd door de Actor’s Studio. Op het einde van de jaren zestig trad een volgende generatie acteurs aan, die zich naast de gevestigde Hollywoodspelers (van Bronson over Heston tot Newman, van Reynolds tot Scott) in een heel ander soort films manifesteerden. De gemene deler van Al Pacino, Dustin Hoffman, Jack Nicholson, Robert de Niro, Richard Dreyfuss? Ze zijn niet introvert of hautain als de Actor’s Studio-acteur: ze zijn uitbundig, dynamisch, agressief. Ze zijn niet masochistisch (Dean, Brando), maar sadistisch (Dreyfuss en Nicholson). Ze zijn niet neurotisch, maar psychotisch (De Niro). Ze zijn niet op zoek naar (h)erkenning, maar naar bevestiging. Ze spelen niet voor het publiek, maar voor zichzelf.

The filmmaker lives in his films. His decisions don’t flawlessly follow an academic ideal but flawlessly follow what he has to say. It’s not without vulgarity, demagoguery or overemphatic naturalism, but the film takes all this in unadulterated. And I take it with both hands and bring it to my eyes, which greedily indulge in it. How many years has it been since I have seen such vital images?